İbrahim aleyhisselamdan sonra yaşamış bir peygamber veya velî. Avrupa
ve Asya kıtalarına hâkim olan Zülkarneyn aleyhisselamın askerinin
kumandanı ve teyzesinin oğludur. İsminin, Belkâ bin Melkan, künyesinin
Ebü'l-Abbâs olduğu ve soyunun Nûh aleyhisselamın Sam isimli oğluna
dayandığı bildirilmiştir. Bâzıları da Hızır aleyhisselamın
İsrailoğullarından olduğunu söylemişlerdir.
Hızır lakabıyla
meşhur olmasının sebebi, kuru bir yere oturup kalktığı zaman, oranın
yeşerip yemyeşil olmasından dolayıdır. Sahîh-i Buhârî'de bildirilen bir
hadîs-i şerîfte Peygamber efendimiz; "Hızır (aleyhisselam), otsuz kuru
bir yerde oturduğunda, o yer birdenbire yemyeşil olur, peşi sıra
dalgalanırdı." buyurdu. Musa aleyhisselamla görüşüp yolculuk yaptı.
Fakat vefatından sonra rûhu insan şeklinde gözüküp, garîblere yardım
etmektedir.
Hızır aleyhisselam, Allahü teâlânın sevgili
kullarındandı. Doğdu, büyüdü ve vefat etti. Ancak Allahü teâlâ onun
rûhuna insan şeklinde görünmek ve kıyâmete kadar yardım isteyen
Müslümanların imdâdına yetişmek, yardım etmek, konuşmak, ilim öğrenmek
ve öğretmek özelliklerini verdi. Bâzı âlimler "nebî" (peygamber), bâzı
âlimler de "velî"dir dediler. Hızır aleyhisselamda, yaşayan insanlarda
görülen hâller bulunduğu için yaşıyor zannedilmektedir.
Hızır
aleyhisselam, güzel ahlâk sâhibi, cömert ve insanlara karşı çok
şefkatliydi. Allahü teâlânın izni ile kerâmet ehli olup, kimyâ ilmini
bilirdi. Hak teâlânın bildirmesiyle ledünnî ilme sâhipti.
Hızır
aleyhisselamın Musa aleyhisselam ile buluşması, görüşmesi ve yolculuk
yapması Kur'ân-ı kerîm'de Kehf sûresi 60 ve 80. âyetlerinde ve hadîs-i
şerîflerde bildirilmiştir.
Peygamber efendimiz Eshâb-ı kirâm
ile Tebük Harbindeyken ikindi namazını kıldıktan sonra iki beyit
işittiler. Fakat şiiri söyleyeni göremediler. Resûlullah efendimiz; "Bu
iki beytin söyleyicisi kardeşim Hızır'dır. Sizi övüyor." buyurdu.
Hızır
aleyhisselam birçok zâtın tasavvufta yetişmesine rehberlik etmiş, feyz
vermiştir. Hızır aleyhisselamın tasavvufta yetiştirdiği en meşhûr âlim
ve velîlerden biri Abdülhâlık Goncdüvânî hazretleridir.
Hızır
aleyhisselam, İlyas aleyhisselamla birlikte Peygamber efendimizin
(sallallahü aleyhi ve sellem) vefatında hâne-i saâdetlerine gelip Ehl-i
beyt için sabır tavsiyesinde bulundu. Onların geldiklerini ve sabır
tavsiye ettiklerini hazret-i Ebû Bekr, Ehl-i beyte bildirdi.